Centro de Estudos Monte Xalo
Encontro do 3 de maio de 2015
TEXTOS PARA O DEBATE: O ESTADO
TEXTOS BÁSICOS
1. - LENIN, V.; O Estado e a Revolución (1917)
[...] A nosa misión consiste en restaurar a verdadeira doutrina de MARX sobre o Estado [...]
[Segundo expón ENGELS] O Estado xorde no momento en que as contradicións de clase non poden,
obxectivamente, conciliarse [...] As terxiversacións dos ideólogos pequenoburgueses [consisten en]
“corrixir” a MARX de xeito que o Estado resulta ser o órgano de conciliación de clases. [Pero]
Segundo MARX, o Estado é un órgano de dominación de clase, un órgano de opresión dunha clase
por outra, é a creación da “orde” que legaliza e afianza esta opresión.
[...] A terxiversación kautskiana é máis sutil. “Teoricamente” non se nega nin que o Estado sexa o
órgano de dominación de clase non que as contradicións de clase sexan irreconciliábeis. Pero
pásase polo alto o seguinte: se o Estado é un produto do carácter irreconciliábel das contradicións
de clase, se é unha forza que está por encima da sociedade [...] é evidente que a liberación da
clase oprimida é imposíbel, non só sen unha revolución violenta, senón tamén sen a destrución do
aparello de poder estatal.
***
Na república democrática, prosegue ENGELS, “a riqueza exerce o seu poder indirectamente, pero
dun xeito tanto máis seguro”, e exérceo, en primeiro lugar, mediante a “corrupción directa dos
funcionarios” e, en segundo lugar, mediante a “alianza do goberno coa bolsa” [...]
A omnipotencia da “riqueza” é máis segura nas repúblicas democráticas, porque non depende da
mala envoltura política del capitalismo. A república democrática é a mellor envoltura que pode
revestir o capitalismo, [pois] cimenta o seu poder dun xeito tan seguro, tan firme, que ningunha
mudanza de persoas, nin de institucións, nin de partidos, dentro da república democrática
burguesa fai vacilar este poder.
***
ENGELS di que, ao tomar o poder do Estado, o proletariado “destrúe con elo mesmo ao Estado
como tal” [...] ENGELS fala aquí da “destrución” do Estado da burguesía pola revolución
proletaria, mentres que as palabras relativas á extinción do Estado refírense aos restos do Estado
proletario despois da revolución socialista.
A doutrina de MARX e ENGELS sobre o carácter inevitábel da revolución violenta refírese ao Estado
burgués. Este non pode substituírse polo Estado proletario mediante a “extinción”, senón só, por

regra xeral, mediante a revolución violenta.
2.- TAIBO, C.; Repensar la anarquía (2013)
O Estado non é unha institución autónoma que vive ao marxe do capital [...] carece de sentido o
designio de controlalo e dirixilo para acabar co propio capital.
[...] A experiencia soviética revelou con rotundidade que o Estado forxado ao seu abeiro non
deixou de subordinarse aos intereses dunha nova clase dominante.
[ ...] HOLLOWAY ten sinalado que a noción de que a sociedade pode mudarse a través do Estado
descansa na idea de que este último é soberano, de tal xeito que unha loita pola mudanza social
transfórmase nunha loita pola defensa da soberanía estatal [...] Así, autodeterminación e
soberanía estatal confúndense, cando a esencia do Estado é por completo antitética da perspectiva
da autodeterminación.
[...] A opción libertaria sostén que a revolución en modo ningún pode consistir en facerse co poder
coactivo do Estado: debe asentarse, antes ben, no designio de apostar pola organización social
dende a base.
TEXTOS PARA PROFUNDAR
3.- ROUSSEAU, J-J.; O Contrato Social (1762)
Di GROCIO que un pobo pode entregarse a un rei. Segundo GROCIO, un pobo é, polo tanto, un
pobo antes de se entregar a un rei. Sería oportuno examinar o acto polo cal un pobo é tal pobo.
[...] Como os homes non poden senón unir e dirixir [as forzas] existentes, non teñen xa outro medio
de se conservar que formar por agregación unha suma de forzas.
[...] “Achar un xeito de asociación que defenda e protexa de toda forza común á persoa e aos bens
de cada asociado, e en virtude da cal, ao unirse cada un a todos, non obedeza máis que a si propio
e quede tan libre como antes”. Este é o problema ao que dá solución o contrato social.
As cláusulas deste contrato áchanse tan determinadas pola natureza do acto [...] que, aínda que
quizais nunca foran enunciadas formalmente, son as mesmas en todas partes.
[...] Todas estas cláusulas redúcense a unha; a saber: a enaxenación total de cada asociado con
todos os seus dereitos a toda a comunidade.
[...] Este acto de asociación produce ao instante [...] un corpo moral e colectivo [...] Esta persoa
pública, que se forma pola unión de todas as demais [...] é ao que os seus membros chaman de
Estado.
4.- WALLERSTEIN, I.; O moderno sistema mundial (1974)
[...] O que fai o capitalismo é ofrecer unha fonte alternativa e máis lucrativa de apropiación do

excedente [...] Un imperio é un mecanismo para recadar tributos, o que na significativa imaxe de
Frederic LANE significa “pagamentos recibidos a cambio de protección, pero pagamentos que
superan o custe necesario para producir tal protección”. Nunha economía-mundo capitalista, a
enerxía política utilízase para asegurarse dereitos monopolísticos (ou algo o máis parecido
posíbel). O Estado convertese non tanto na empresa económica central como no medio de asegurar
certos termos de intercambio noutras transaccións económicas.
5.- BAKUNIN, M.; Deus e o Estado (1871)
[...] No fondo, a conquista non só é a orixe, é tamén a finalidade de todos os Estados grandes ou
pequenos, poderosos ou débiles, despóticos ou liberais, monárquicos ou aristocráticos,
democráticos e socialistas tamén, supoñendo que o idea dos socialistas alemáns, o dun gran
Estado comunista, se realice algunha vez.
Que ela fose o punto de partida de todos os Estados, antigos e modernos, non poderá ser posto en
dúbida por ninguén, posto que cada páxina da historia universal próbao suficientemente.
6.- Constitución da República de Cuba (1976)
Arttigo 1º.- Cuba é un Estado socialista de traballadores, independente e soberano, organizado con
todos e para o ben de todos, como República unitaria e democrática, para o disfrute da liberdade
política, a xustiza social, o benestar individual e o colectivo e a solidariedade humana.
OUTRXS AUTORXS

•

Para un estudo crítico sobre a xénese dos Estados modernos: TILLY, C.; Coerción, capital e
Estados europeos: 990-1990

•

Para un estudo crítico e profundo sobre varios aspectos do Estado moderno: BORDIEU, P.;
Sobre o Estado

•

Sobre o vencellamento da política coas estruturas do Estado moderno; ademais de resultar
interesante para unha crítica ao fascismo desde o marxismo-leninismo: GRAMSCI, A.; A
política e o Estado Moderno

Selección de textos e tradución: David Soto.